Petitieloket

Een petitieloket op Petities.nl is de plek waar de geadresseerde van een petitie de tekst en later de ondertekeningen ontvangt en van een reactie voorziet. Deze functionaliteit is op 16 juni 2008 toegevoegd aan petities.nl omdat het onduidelijk bleef voor petitionaris, ondertekenaars en omstanders wat er na overhandiging met een petitie gebeurt.

Soorten petitieloketten

In 2015 zijn er 20 deelnemende gemeenten met gezamenlijk 3 miljoen inwoners en 1 provincie (Flevoland, sinds 19 november 2008) met een petitieloket.

Alle organisaties waar een petitie aan gericht kan worden via Petities.nl kunnen ook een petitieloket openen. Als er geen ongebruikelijke eisen zijn is het loket zelf kostenloos. Via de 'start een petitie'-knop op de voorpagina kunt u zien waar een petitie zoal aan gericht kunnen worden. Dat zijn kortweg alle monopolisten waar een burger geen alternatief voor heeft: alle lagen van 'de overheid', maar ook generieke entiteiten zoals 'schoolbestuur' en 'werkgever'. RTV-omroepen zijn expliciet uitgesloten (zowel de publieke als commerciële). Dit is geen monopolie. Als u vindt dat belastinggeld voor de publieke omroep verkeerd besteed wordt kunt u de Tweede Kamer vragen de Mediawet aan te passen.

Een niet-regulier petitieloket is een thematisch petitieloket. Dit is een instrument om burgers op te roepen mee te denken over een bepaalde kwestie. Voldoet het niet aan de eisen, dan blijft de petitie bestaan, maar verschuift naar een regulier loket.

In gebruik nemen loket

Er zijn twee aanleidingen voor het openen van een loket:

1. Als er een petitie komt voor een geadresseerde zonder loket
2. Iemand van genoemde overheden meldt zich op eigen initiatief bij de webmaster van de Stichting Petities.

Voor het openen van een loket zijn er drie minimale vereisten:

1. Bij de stichting Petities.nl is een contactpersoon bekend wiens bestaan geverifieerd is. Doorgaans is dit iemand van de afdeling communicatie of van de griffie.
2. Er is een algemeen e-mailadres bekend gemaakt aan Petities.nl die door minstens twee verantwoordelijken gelezen zal worden. Naar dit adres stuurt het systeem van de petities.nl-website notificaties dat er een petitie is, dat een petitie naar een volgende fase gaat en dergelijke. Op die momenten moet een "loketbeambte" inloggen op petities.nl om een handeling te verrichten.
3. De organisatie in kwestie moet zich in het openbaar bereid hebben verklaard epetities te willen ontvangen, behandelen en beantwoorden. Dit is doorgaans de hoogste drempel aangezien dit een besluit van het college, de raad en dergelijke vereist.

Vervolgens zal het loket ingericht moeten worden: schrijven van een introductietekst, plaatsen van het logo van de organisatie. Daarnaast kan het petitieloket ook overwegen om het loket in te bouwen in de eigen website en eigen eisen te stellen aan een petitie. Dat kan een verordening zijn of gewoon een set regels (met verwijzing naar de eigen website).

Het is van belang dat het loket onder de aandacht van de inwoners komt. Dat kan door gebruik te maken van de reguliere communicatiemiddelen van de organisatie, een persbericht en mogelijk een aanvullende campagne. De ervaring in de gemeente Almere is dat het gebruik van het petitie-instrument verbetert als de gemeente burgers erop wijst en er zorgvuldig op petities antwoord wordt gegeven.

Werkdruk voor loket

Het openen van een loket kost een paar uurtjes werk en is gratis. Als er petities worden gestart die aan het loket worden gericht dan gaat er een e-mail naar de griffie (of wie het loket beheert). In dit stadium hoeft er nog geen contact opgenomen te worden met de petitionaris, maar het kan wel. Bijvoorbeeld als het duidelijk is dat de petitie aan een andere overheid geadresseerd moet worden. Pas als de petitionaris een petitie ondertekenbaar wil maken is er actie nodig. Er gaat dan weer een e-mail naar de griffie met het verzoek de petitie door te laten. De meerderheid van de petitionarissen doet dit niet overigens. Als er op lokaal niveau meer dan een handvol petities per jaar worden gelanceerd is dat veel (zie het loket van Almere of Groningen). Na controle van de petitie op ontvankelijkheid in relatie tot de gestelde voorwaarden verandert de loketbeheerder de status van de petitie in 'ondertekenbaar'. Daarvoor moet de beheerder inloggen op petities.nl/admin (zie ook de link onderaan elke pagina op petities.nl). Als de datum voor het inleveren van de petitie is bereikt dan verandert de petitionaris de status in 'overhandigen' en dan wordt er een e-mail over gestuurd naar de loketbeheerder. Zowel de petitionaris als de loketbeheerder kan dan de volledige lijst ondertekenaars als PDF afdrukken (inclusief de anonieme ondertekenaars). Eventueel kan de petitionaris ook uitgenodigd worden persoonlijk de petitie toe te lichten. Als de petitie overhandigd is en in behandeling is genomen verandert de loketbeheerder de status in 'in behandeling'. Dit duurt zolang als het behandelen van de petitie duurt. Eventueel kan de loketbeheerder een nieuwsbericht naast de petitie zetten over de behandeling en de termijn. Het antwoord kan door webmaster@petities.nl verstuurd worden naar alle ondertekenaars en als nieuwsbericht naast de petitie gepubliceerd worden.

Petities zonder loket

Petities die ingediend worden op de website maar geen loket hebben, zoals nationale petities, worden tot aan de overhandiging begeleid door de stichting Petities. Na overhandiging stopt het, aangezien er geen formele feedback komt van de ontvanger.

Juridische status

Epetities vallen juridisch onder het petitierecht, het heeft praktisch zoveel waarde als de ontvanger er aan geeft. Simpel gezegd kan dit variëren van "stuurt u uw petitie naar ons postadres" (en dan neemt de raad het ter kennisgeving aan) tot een uitgebreid participatieproces waarbij de ondertekenaars uitgenodigd worden om te worden gehoord en geïnformeerd worden over alle stappen van het beleidsproces. Wat dit betreft verschilt het dus fundamenteel van een referendum of een burgerinitiatief. Er is geen minimum aantal ondertekenaars nodig, het hoeft niet verplicht op de agenda te komen en er kan geen besluit ongedaan mee worden gemaakt.

Noodzaak van een loket

"Uit ervaringen die zijn opgedaan met het project ‘ Prettig contact met de overheid’ blijkt ook dat besluiten, hoewel soms negatief, eerder op begrip en acceptatie kunnen rekenen als hierover gesprekken hebben plaatsgevonden tussen burger en overheid. Hier komt nog bij dat de netwerksamenleving met snelle communicatie via sociale media vraagt om snellere en heldere antwoorden en reacties van de overheid. Nieuws, geruchten en verhalen verspreiden zich in rap tempo. Omgekeerd bieden sociale media ook de kans voor de overheid om betrokkenheid en daadkracht te tonen." (pag 9. Visie Open Overheid, 2013).

De ondertekenaars van een petitie zijn niet altijd veel burgers, maar wel de meest betrokken burgers. Ook staan ze in een netwerk van vergelijkbare burgers, ze zijn in de meeste gevallen uitgenodigd of ze hebben het ergens gelezen. Als deze burgers op tijd goed geïnformeerd worden en betrokken worden bij besluiten dan neemt het draagvlak toe en de weerstand af. Beleid kan er ook beter van worden. Niet vergelijkbaar bij inspraak. Dat is juridischer van vorm en komt doorgaans ook later/te laat.

Menig gemeenteraad ziet een petitie als een soort 'motie van wantrouwen', terwijl het juist als uitgestoken hand gezien moet worden. De raad kan de juiste doelgroep van betrokken burgers bereiken en betrekken bij het beleid.

Als 'burgerparticipatie' hoort een petitieloket bij het mobiliseren en faciliteren van burgers. Maar vooral ook het loslaten. Rond een petitie kunnen burgers elkaar vinden, dat is van grote waarde om ze daarna te stimuleren samen bij te laten dragen aan het beleid. Ten gunste van het draagvlak ervoor.