Keuzewijzer e-tools

Petities.nl als digitale tool voor burgerbetrokkenheid

Voor een Keuzewijzer E-tools 2.0 heeft het geselecteerde Petities.nl antwoorden aangeleverd.

Petitieloket op Petities.nl voor griffies

Een Petitieloket op visualiseert op de website petities.nl welke petities er voor de ontvanger via dit loket op petities.nl zijn gepubliceerd en wat de stand van zaken is van deze interventie op inititiatief van inwoners. Alle ondertekenaars van de petitie krijgen, in samenwerking met griffie, een antwoord op de petitie in toegankelijke taal. Ook als het verzoek niet ingewilligd wordt, lezen ondertekenaars wanneer en hoe het besproken is en welke afwegingen er zijn gemaakt.

Facilitatie van het participatieproces

De petitie is voor burgers na stemmen bij verkiezingen de populairste vorm van meedoen in de democratie. Het is zelfs voor de miljoenen functioneel analfabeten goed te doen om een naam en e-mailadres in te vullen (op aanraden van vrienden en familie) en zo hun steun kenbaar te maken. Inwoners die het druk hebben (forensen, gezinsleven) of die aan huis gekluisterd zijn (afhankelijk van zorg, niet mobiel), die niet vertrouwd zijn met onze democratie (door immigratie) of juist neutraal willen blijven (experts, wetenschappers) gebruiken het instrument.

De vorm en het proces is voor iedereen begrijpelijk: een lijst namen van iedereen die het met elkaar eens is over een punt. Daarna is het aan de politici om erop te reageren. Deze vorm van agendering ligt volledig bij de burger. Daarnaast ontstaat er rondom menige petitie een groep, als die niet al bestond. Ook groepen inwoners die al jaren weten hoe participatie werkt gebruiken soms een petitie om hun achterban te binden, vergroten en zichtbaar te maken in de lokale en sociale media.

Elke petitie gaat langs een inhoudelijke eindredactie die ervoor zorgt dat de petitie goed leesbaar is met een duidelijk verzoek aan de juiste ontvanger. Binnen een uur tot maximaal enkele dagen staat een petitie 'open' voor ondertekening, afhankelijk van de urgentie en de inhoud.

Resultaat van een petitie

Van elke petitie is altijd, tot in lengte van dagen, alles zichtbaar: wat was het verzoek, hoeveel ondertekenaars waren er, is het overhandigd en wat was het antwoord. De werking van de representatieve, formele democratie wordt hiermee gedemonstreerd aan burgers die via het onderwerp zijn geïnteresseerd. Ook jaren later, door erop te zoeken. Petities.nl bestaat sinds 2005.

Beleidsterreinen van een petitie

Alle mogelijke beleidsterreinen waar de ontvanger over gaat zijn ook 'petitionabel'. Dit in tegenstelling tot een 'burgerinitiatief', waar vaak speciale eisen aan gesteld worden. Burgerinitiatieven zijn overigens ook mogelijk via petities.nl.

De gebruikersgroepen van een petitieloket

Een petitieloket hoort bij het verzorgingsgebied van de petitie-ontvanger, bijvoorbeeld de inwoners van een gemeente. Die kunnen zichzelf identificeren als inwoners van een wijk, kern of dorp binnen de gemeente.

De meeste petitieloketten tot nu toe horen bij gemeenten en provincies, maar het is ook mogelijk dat andere organisaties die 'petitionabel' zijn een loket openen.

== Voor welk niveau van participatie is de tool bruikbaar?

De intentie van de meeste burgers is het agenderen van een probleem of oplossing. Maar daarna volgt de fase van informeren als de petitie goed loopt en ingediend wordt. De petitionaris informeert de ondertekenaars (die dat aangeven) ook over het verloop met 'voortgangsberichten.' Een goed functionerend petitieloket informeert de ondertekenaars van de petitie ook volledig over het specifieke onderwerp. Niet andersom, de tool is er niet om een algemeen publiek te informeren over nieuwe vormen van participatie. Het is wel mogelijk om e-mails te sturen naar burgers die aangeven daar open voor te staan. Een redelijk deel van de 2 miljoen ondertekenaars per jaar geeft dat aan. Helaas maken gemeenten daar tot nu toe geen gebruik van deze uitgestoken hand om te coproduceren of meebeslissen. De afdelingen die gaan over het laatste zijn immers niet de neutrale griffies.

De functionaliteit van de tool

• Via het petitieloket is het mogelijk om ideeën en voorstellen op te halen.

• Het is niet ontworpen voor burgers om met elkaar te discussiëren. Voordat men de petitie ondertekent is men doorgaans al overtuigd en men controleert eventueel de argumentatie in de voorliggende petitie (en start soms een betere of een contra-petitie). Pas na het ondertekenen neemt men kennis van andere belangen en argumenten. Bijvoorbeeld de argumentatie rondom 'het algemeen belang', zoals het door een gemeenteraad wordt besproken, komt terug in het antwoord op de petitie dat ondertekenaars per e-mail ontvangen.

• Het is geen tool om te stemmen, ondanks dat ondertekenaars het wel soms zo zien. Het stemmen erover gebeurt door volksvertegenwoordigers met een mandaat. Een petitie met een dozijn ondertekenaars kan zelfs de voorkeur van de raad krijgen boven een andere met duizenden ondertekenaars.

• Ook is het geen begrotingstool om een toegekende som geld te verdelen. Maar door de vormvrije aard van een petitie kan er wel mee gevraagd worden om het totale budget anders aan te wenden (red de bibliotheek, red het zwembad).

• Meeschrijven aan teksten en beleidsvoorstellen kan door de vormvrije aard van een petitie. De petitie lijkt een beetje op een motie en wordt in die vorm soms gebruikt door de ontvanger van de petitie.

• Vanuit een petitie wordt niet bijgedragen aan een projectorganisatie of -uitvoering, hoewel het wel mogelijk is en is voorgekomen. Soms wordt een subsidie-aanvraag met een petitie vergezeld om het draagvlak en de achterban aan te tonen. Het petitieloket zelf verwijst voor een deel naar de griffie en de diensten van de griffie voor burgers worden zo ook ontsloten (in verband met een specifieke petitie dan).

Wie bepaalt de onderwerpen?

Burgers bepalen de onderwerpen. Griffie noch petities.nl sturen hierin. Ook de gemeenteraad kan het niet bepalen, hoewel de agenda van de gemeenteraad wel bepaalt op welk moment de overhandiging van de petitie plaatsvindt.

Voor burgers met een beperking

Aangezien de website geschikt is voor alle schermen (responsief is), worden in de praktijk geen burgers uitgesloten die niet van het gebruik van internet worden uitgesloten. Maar ook voor burgers zonder internet is er nog een alternatief als de petitionaris papieren ondertekenlijsten laat circuleren. Voor burgers die een petitie bij het petitieloket openen worden er enige basisvaardigheden verondersteld. Een e-mailadres en het klikken op een bevestigingslink is een absolute vereiste, maar dat veronderstelt de rijksoverheid tegenwoordig al als basisvaardigheden. Taalvaardigheid is geen grote eis, aangezien een eindredactie helpt met formuleren.

Samenwerking tussen burgers

De petitionaris is leidend voor het proces. Zij of hij kan besluiten om met een groepje vertrouwelingen te werken of om alles alleen te doen. Maar vanuit de ondertekenaars dringt zich bijna altijd een vraag op van burgers die mee willen helpen. Dit is een ongestructureerd en vrij proces, wat ook off-line en via andere media plaats vindt. Doel van de presentatie van elke petitie is om eenheid uit te stralen. Geen tegenstrijdige berichten, geen discussie, geen overschreven, geen mechanisme met 'likes' of dergelijke vormen van weging, beloning en onderscheiding. Alles gaat (per e-mail) via de petitionaris. De petitionaris is ook het aanspreekpunt voor de griffie. Als de petitionaris wegvalt kan een petitie aan een nieuwe eigenaar gegeven worden met toestemming van de vorige.

Toegankelijkheid van de website

De EU-richtlijn inzake de toegankelijkheid van de websites en mobiele applicaties van overheidsinstanties is in 2018 omgezet voor Nederland via het Tijdelijk besluit digitale toegankelijkheid overheid. Om te beginnen de standaard EN 301 549 ligt ten grondslag aan het ontwerp, maar het is niet voorgelegd voor toetsing en er is geen toegankelijkheidsverklaring. De versie 2010 van de website scoorde destijds wel bijna de hoogste score en was één van de eerste die op toegankelijkheid getoetst werd voor het 'drempelsvrij'-keurmerk. Het is in ons belang om niemand uit te sluiten. We gebruiken geen cookies (en dus ook geen meldingen) bijvoorbeeld. Er verschijnen geen advertenties en de vormgeving is extreem gestructureerd: per petitie 1 plaatje met gestructureerde tekst eronder.

Kosten van een petitieloket

Een petitieloket kost €1800 per jaar en veronderstelt een gezamenlijk getekende overeenkomst om de kwaliteit ervan te borgen. Dit bedrag is inclusief alles en het streven van petities.nl is om zoveel mogelijk werk uit handen te halen van de griffie, zodat de griffie zich kan beperken tot wat petities.nl niet kan: de lokale politieke agenda en ontwikkelingen bij houden in relatie tot de petitie.

Afdelingen die graag een petitieloket willen voor hun gemeente zijn afhankelijk van de beslissing van de griffie om dit te doen. Een petitieloket is niet ontworpen om onder de eindverantwoordelijkheid van het college te vallen.

Privacy en data

De privacy van de gebruiker wordt defensief bewaakt door petities.nl: geen enkele informatie van ondertekenaars en zelfs niet van bezoekers gaat naar derden. Geen webanalytics, geen aandacht, geen surfgedrag. Er zijn geen cookies, niks. Het gedrag van bezoekers en ondertekenaars zoals dat door onze website geregistreerd wordt gooien we ongezien zo snel mogelijk weg, tenzij er eerst een technisch probleem uitgezocht moet worden op verzoek van een gebruiker. De ondertekening wordt in een database geregistreerd waar alleen de stichting Petities.nl toegang toe heeft. Elke ondertekenaar blijft volledig eigenaar van alle informatie die daarin op wordt geslagen. Dit wordt dan ook integraal getoond aan de ondertekenaar. De ondertekenaar kan dit altijd laten wissen en grotendeels zelf aanpassen.

Via het petitieloket krijgt de ontvanger van de petitie alleen toegang tot de naam en het e-mailadres van de petitionaris (net zoals ondertekenaars) en eventueel een telefoonnummer (als de petitionaris daarvoor kiest). De ondertekenaarslijst (met naam, functie en woonplaats van ondertekenaars) is te downloaden voor petitionarissen om te overhandigen. Deze lijst is beschermd door de AVG en dient alleen om de steun voor de petitie te tonen.

De overheid met een petitieloket komt niet in aanraking met privacygevoelige gegevens, dit is allemaal in beheer bij de Petities.nl. En wordt bewaard zolang een petitie loopt of de ondertekenaar aangeeft dat een ondertekening zichtbaar moet blijven.

open source

De code waarmee Petities.nl is volledig gebaseerd op open source oplossingen en is zelf ook weer openbaar te controleren en te kopiëren vanaf https://github.com/petities/

in gebruik bij

Gemeenten met een petitieloket zijn onder andere Utrecht, Groningen, Flevoland, Delft, Almere en Apeldoorn.

contact

U kunt altijd contact opnemen met Reinder Rustema, de oprichter en beheerder van Petities.nl op webmaster@petities.nl bij voorkeur in combinatie met een voicemail op 020-7854412.

Meer informatie

De site handboek.petities.nl is de openbare documentatie over petities, de site en alles wat ermee te maken heeft.

Screenshots

Zie een screenshot van petitieloket Utrecht [1] en een petitie met een antwoord.[2]. Het logo van petities.nl staat op Github.[3]

Er is ook een Petitieloket casus uitgewerkt aan de hand van een vragenlijst.