Interview 10 juni 2010

Voor het boekje Grassroots Lobbying. De burger aan zet door Anne Mulder en Barta van der Meer, gepubliceerd door Pauw, Sanders, Zeilstra en van Spaendonck ter gelegenheid van de Haagse Nazomerborrel in 2009.

Issue Politics bindt en motiveert mensen

Reinder Rustema is docent nieuwe media. Daarnaast is hij oprichter van de website petities.nl en burgerinitaitief.nl.

Totstandkoming

Reinder Rustema heeft de website petities.nl in 2005 opgericht met als bedoeling de kloof tussen burger en politiek te verkleinen. Aanleiding hiervoor was de sterke toename van mensen die hun mening over allerlei maatschappelijke kwesties gingen ventileren op weblogs en communities. “De politiek kan namelijk geen reactie geven op deze ongecontroleerde stroom aan reacties van burgers, daarom heb ik de site opgericht om een interface te vormen tussen internetgebruikers aan de ene kant en bestuurders aan de andere kant. Met als doel dat issues op de politieke agenda komen.”

Website

Veel burgers hebben geen idee hoe de overheid werkt en hoe zij aandacht moeten genereren voor een bepaald issue. “Het is zeer belangrijk dat een burger die een petitie begint een duidelijke boodschap heeft. De website biedt de burger een helpende hand met een duidelijk format en een handboek, met uitleg over alle stadia die je als petitionaris doorloopt als je een petitie start op Petities.nl. Van het formuleren van de boodschap en het omgaan met de media tot en met de behandeling van een petitie door de overheid, “ aldus Rustema.

De website werkt zeer eenvoudig: degene die een petitie begint vult een format in met zijn of haar persoonlijke gegevens, de inhoud van de petitie, en aan wie je de petitie richt. Tijdens het proces kan je zelf de voortgang en ondertekeningen monitoren. Als petionaris kun je zelf mensen via een email uitnodigen om te ondertekenen. Daarnaast bestaat er de mogelijkheid om je ondertekenaars drie maal te informeren met een email over de stand van zaken. De ondertekenaars van een petitie kunnen zelf ook weer andere mensen uitnodigen om te ondertekenen. Dit is van groot belang omdat uit de logfiles van de webserver van de site petities.nl blijkt dat de meeste ondertekenaars op deze manier binnenkomen.

Geslaagde petitie

Als een mooi voorbeeld van een geslaagde petitie noemt Rustema de petitie tegen het zeer giftige plantje Sint Jacobskruid. “Het Sint-Jakobskruid is giftig voor mensen en dieren, zoals paarden. Initiatiefneemster Collane Boekholt wilde met deze petitie landelijke maatregelen afdwingen voor de bestrijding van het onkruid. Hoewel toenmalig Minister Veerman zei geen rol te zien voor de overheid, kwam het onderwerp wel op de politieke agenda en namen enkele waterschappen actie tegen het schadelijke plantje.” Als verklaring voor het succes van deze petitie geeft Rustema de steun van een sterke en trouwe gemeenschap van paardenliefhebbers, het gebrek aan tegenstanders en de persoonlijke betrokkenheid en charisma van de petitionaris zelf.

Tips

Welke factoren zorgen er nu voor dat een petitie kans van slagen heeft? “Of een petitie succesvol is, hangt in sterke mate af van de petitionaris zelf, diens inzet, kennis van politiek, mediatalenten, netwerk en deskundigheid. De petitionaris moet de personificatie zijn van het probleem. Je kan stellen dat een petitionaris die kennis heeft van politiek, weet hoe de media werken en goed kan omgaan met taal een grote kans heeft op succes.”

Rustema gaat verder: “de allerbelangrijkste bron voor ondertekeningen zijn de mensen die elkaar kennen en elkaar 'onder druk' zetten om te ondertekenen. Daar heb je een 'gemeenschap' voor nodig, je achterban. Naast deze 'viral marketing' is de belangrijkste methode om bekend te worden 'free publicity'. Belangrijk is om een persbericht te schrijven waarin je aandacht vraagt voor de petitie. Er daarna achteraan bellen kan geen kwaad. Ook kun je ingezonden brieven schrijven naar kranten en tijdschriften om te wijzen op de kwestie waar de petitie aandacht voor vraagt. Daarnaast zijn er ook allerlei plekken op internet waar je zelf reacties kunt plaatsen. Websites van politieke partijen, comments in politieke blogs en webfora in het algemeen. Bovendien is het erg belangrijk om je link te plaatsen op grote websites zoals Hyves en Fok.”

Vuistregel

Opvallend vindt Rustema dat succesvolle petities ook aandacht genereren voor andere petities. “Er gaat zelfs een vuistregel op, namelijk dat wanneer er een populaire petitie is met ongeveer 100 ondertekeningen per dag, je kunt verwachten dat dit ongeveer 10 à 20 ondertekeningen oplevert verdeeld over de minder populaire petities die op dat moment ook open staan ter ondertekening. En van elke 1000 ondertekenaars, begint er één zelf een petitie.”

Belang petities

De meeste petities worden aangeboden door organisaties, zoals de ANWB, in plaats van burgers. Rustema vindt dat zij misbruik maken van het instrument. “zij gebruiken petities meer als een toneelstuk voor hun achterban, als een soort PR-intrument”. In een ideale wereld moet er eerst een petitie komen, voordat de aanbieder een organisatie wordt. Een petitie door burgers heeft daarom een extra toegevoegde waarde voor de politiek. Het doel van een petitie is om één keer een issue op de agenda te zetten. Daarna gaan mensen door met hun leven.” Tegenwoordig zie je dat burgers, vaak politici, in een reactie op een al bestaande petitie een tegen-petitie beginnen. Dit ziet Rustema als een positieve ontwikkeling. “Tegen-petities zijn goed voor het debat en voor de neutraliteit van de site petities.nl.”

Politici

Rustema zou willen dat politici petities op een respectvolle manier ontvangen en dat zij het ook op een respectvolle manier gebruiken. “Echter,”zo merkt Rustema op, “politici werken tegen. Neem nu het allereerste digitale burgerinitiatief over vuurwerk, deze werd meteen gestopt, waardoor de vooroordelen over dat de politiek niet naar de burgers zou luisteren weer worden bevestigd. Dit voorval ontneemt eigenlijk het bestaansrecht van een petitie.” Rustema vindt dat minister ter Horst anders had moeten reageren. “Zij had haar waardering moeten tonen door het debat toe te staan. En pas naar aanleiding van de uitkomst van het debat had zij een besluit mogen nemen. De manier waarop de minister nu heeft gereageerd geeft een negatief signaal af aan de samenleving en zorgt ervoor dat mensen hun vertrouwen in de politiek verliezen. De sterke afname van het aantal ondertekeningen, direct na de afwijzing van het burgerinitiatief door de minister, bewijst dit.”

Issue Politics

Volgende Rustema is de kracht van een petitie, dat deze draait om één en een bepaald issue. “De meeste issues zijn niet partijgebonden. Daarnaast hebben issues een duidelijk gezicht en gaan ze echt ergens over.” Dit is volgens Rustema het soort politiek waar burgers wat mee hebben. “Issue poltics” bindt en motiveert mensen ongeacht hun politieke kleur en achtergrond. Dus wanneer je duizenden mensen weet te scharen achter één statement heb je een politieke handgreep om actie te ondernemen”