Huidige versie van 20 jul 2019 om 10:11

Het burgerinitiatief is het recht van burgers om onderwerpen of concrete voorstellen op de agenda van een volksvertegenwoordigend orgaan te plaatsen, zoals de Europese Commissie, Tweede Kamer, Provinciale Staten of de Gemeenteraad. Zo'n orgaan moet hierover ook een standpunt innemen als aan de eisen voor een burgerinitiatief is voldaan.

Het belangrijkste doel van het burgerinitiatief is om de band tussen burger en bestuur te versterken. Voor invoering van het burgerinitiatief is geen wettelijke regeling nodig, elk orgaan past het eigen reglement hiervoor aan.

Op nationaal niveau wordt als eis gesteld dat minstens 40.000 ondertekenaars, 18 jaar of ouder zijn en de Nederlandse identiteit hebben.[1] en [2]. Na het overhandigen van het burgerinitiatief volgt een controle door de Tweede Kamer.

Zie ook de lijst van burgerinitiatieven tot nu toe.

Wat is het verschil tussen het volksinitiatief, referendum, burgerinitiatief en het petitierecht? Zie de uitleg van de minister in 2002

• Referendum is een recht van burgers op een volksstemming over een besluit dat door een overheidsorgaan is genomen (correctief) of wordt overwogen (consultatief).

• Volksinitiatief is een recht van burgers op een volksstemming over een door burgers opgesteld voorstel. Er zijn twee varianten: de radicale of rechtstreekse waarbij de volksstemming plaatsvindt zonder tussenkomst van de volksvertegenwoordiging en de gematigde waarbij de volksstemming plaatsvindt na verwerping van het voorstel door de volksvertegenwoordiging.

• Burgerinitiatief is een recht van burgers om onderwerpen of concrete voorstellen te plaatsen op de agenda van een volksvertegenwoordigend orgaan, dat hierover vervolgens ook een standpunt moet innemen.

• Petitierecht is een recht van burgers om verzoeken schriftelijk bij een overheidsorgaan in te dienen.

De leeftijdseis van het burgerinitiatief geldt praktisch ook altijd voor de andere organen, maar is soms lager. In Den Haag zelfs 14 jaar [3]. Nog niet alle gemeenten hebben een burgerinitiatief mogelijk gemaakt.

Een burgerinitiatief trekt soms meer aandacht, maar is doorgaans niet minder succesvol dan een goede petitie. De meeste burgerinitiatieven worden namelijk afgekeurd op formele (niet-inhoudelijke) gronden. Een kleine, goed doordachte petitie kan evengoed gevolgen hebben voor wet- of beleidswijzigingen.

Een burgerinitiatief is meer juridisch omdat er meer regels voor zijn. Een petitie is eerder een campagne/actieinstrument om aandacht te vragen voor een probleem of oplossing. Omdat een burgerinitiatief de gemeente verplicht iets te doen, er over te spreken meestal, zijn er extra eisen voor geschreven zodat het goed mogelijk is om een burgerinitiatief af te kunnen afwijzen zonder op de inhoud in te gaan. Een petitie moet verplicht ontvangen worden (artikel 5 van de Grondwet), maar verplicht daarna verder tot niets. Zowel een petitie of burgerinitiatief op zich geven geen juridische mogelijkheden om een overheid tot een handeling of uitspraak te dwingen. Maar als men er niet volgens de regels mee omgaat, dan zijn er wel juridische mogelijkheden. Omdat er meer regels zijn voor burgerinitiatieven kunnen die door beide partijen aangegrepen worden voor rechtzaken. Een petitie wordt doorgaans alleen genoemd in artikel 5 in de Grondwet. Dat geeft weinig juridische mogelijkheden.

Op Europees niveau bestaat het Europees Burgerinitiatief sinds 2011, zoals beschreven in het Verdrag van Lissabon.

Op 15 december 2010 is het aangenomen. Zie de resolutie op de site van het Europees Parlement:

Wetgevingsresolutie van het Europees Parlement van 15 december 2010 over het voorstel voor een verordening van het Europees Parlement en de Raad over het burgerinitiatief (COM(2010)0119 – C7-0089/2010 – 2010/0074(COD))

Een evaluatie van het Burgerinitiatief in Binnenlands Bestuur [4] en door Netwerk Democratie met het Instituut voor Maatschappelijke Innovatie in 2012 [5] [6] en een kopie ervan ook aangeboden aan de Tweede Kamer op 3 juli 2012 [7]. Zie ook de Samenvatting en Aanbevelingen: Burgerinitiatief door burgers geëevalueerd

Een bespreking van afgewezen burgerinitiatieven op Sargasso door Steeph:

De conclusie kan dan ook niets anders zijn dan dat de commissie
inconsequent is en haar besluiten laat ingeven door politiek
opportunisme. En daarmee schofferen ze wederom de burgers die zo graag
mee willen helpen een levendige democratie te krijgen en tienduizenden
mensen mobiliseren om iets geagendeerd te krijgen.  [8]

Voor een gemeentelijk burgerinitiatief, referendumverzoek of volksinitiatief is het doorgaans een vereiste dat de ondertekenaar kiesgerechtigd is. In Amsterdam waren dat er in 2010 bijvoorbeeld 591.062 (volgens www.verkiezingsuitslagen.nl ), terwijl Amsterdam toen 767.773 inwoners had (volgens www.os.amsterdam.nl/tabel/6534/ ). Dus in Amsterdam wonen is niet genoeg. Een petitie mag door iedereen ondertekend worden, zelfs door buitenlanders. Het is in het oordeel van de ontvanger hoe zwaar het weegt waar men vandaan komt. Een petitie gericht aan Amsterdam die uitsluitend door toeristen van over de hele wereld wordt ondertekend kan bijvoorbeeld zwaarder wegen dan een petitie die door alle kiesgerechtigde inwoners van een paar straten wordt getekend. Afhankelijk van het onderwerp ook.

Elders in Europa

In Finland zijn 50.000 handtekeningen nodig voor een burgerinitatief [9]